Το ζήτημα των ανισοτήτων μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών και η δημόσια συζήτηση σχετικά με περιοχές οι οποίες «έχουν μείνει πίσω» έχουν αποκτήσει βαρύνουσα σημασία, με την αντιμετώπισή τους να αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της πολιτικής συνοχής της Ε.Ε.
Έκθεση που δημοσίευσε πρόσφατα η Κομισιόν σχετικά με τις περιφερειακές τάσεις ανάπτυξης της Ε.Ε. διαπιστώνει σημαντική σύγκλιση κατά την τελευταία 20ετία. Για παράδειγμα, έως το 2021 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών αυξήθηκε από το 51% στο 62% του μέσου όρου της Ε.Ε.. Παρ’ όλα αυτά, παραμένουν σοβαρές ανισότητες μεταξύ των διαφόρων περιοχών, οι οποίες δεν σχετίζονται μόνο με το εισόδημα και τον πλούτο, αλλά και με διάφορες άλλες πτυχές όπως η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, η εκπαίδευση και οι υποδομές.
Σύμφωνα με έρευνα που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος EXIT, στο οποίο συμμετέχει το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, στην περίπτωση της Ελλάδας, η γεωγραφική μορφολογία και η συγκέντρωση του πληθυσμού σε μητροπολιτικά κέντρα και πεδινές περιοχές αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες για την αύξηση των αποκλίσεων μεταξύ των περιφερειών όσον αφορά στον τρόπο ζωής, στην κατανομή των υπηρεσιών, των υποδομών και των αναπτυξιακών ευκαιριών.
Από την έρευνα προέκυψε πως παρότι μεγάλα ποσά των ευρωπαϊκών κονδυλίων διατίθενται για την περιφερειακή ανάπτυξη, ελάχιστη συζήτηση γίνεται σε επίπεδο πολιτικής σχετικά με τις γεωγραφικές ανισότητες. Ο δημόσιος διάλογος επικεντρώνεται στην οικονομική και αναπτυξιακή κατάσταση των περιφερειών και δεν εμπεριέχει το τοπικό επίπεδο, παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές που εστιάζουν σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές έχουν αποδειχθεί περισσότερο αποτελεσματικές. Παράλληλα, οι διαπεριφερειακές ανισότητες εξετάζονται κυρίως με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και την παραγωγικότητα.
Ωστόσο, η αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιοχών απαιτεί τη μετάβαση από τους παραδοσιακούς δείκτες οικονομικής ανάπτυξης, όπως το ΑΕΠ, σε νέες προσεγγίσεις και εργαλεία μέτρησης της ευημερίας που θα λαμβάνουν υπ’ όψιν και άλλες παραμέτρους (όπως η πρόσβαση σε υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας, η ποιότητα του περιβάλλοντος, οι κοινωνικές ανισότητες κ.λπ.), και κατά συνέπεια θα επιτρέπουν τη χάραξη αποτελεσματικότερων δημόσιων πολιτικών. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απαραίτητο να επαναπροσδιοριστεί τόσο η έννοια της ανισότητας όσο και της κοινωνικής ευημερίας.
Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων απαιτεί επίσης μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, στο επίκεντρο της οποίας θα είναι η τεχνολογία και η εκπαίδευση. Η τρέχουσα μετάβαση της αγοράς προς την αυτοματοποίηση και την ψηφιοποίηση και η χρήση νέων τεχνολογιών (Big Data, ΑΙ, Machine Learning) δημιουργούν νέες προοπτικές ανάπτυξης. Ο ρόλος της εκπαίδευσης στη λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση είναι κομβικός, ενώ τα στοιχεία δείχνουν πως δεν αφορά μόνο στους νέους, που ετοιμάζονται να βγουν στην αγορά εργασίας. Αντίθετα, πολλές είναι οι έρευνες που αποδεικνύουν ότι σύντομα, ένα μεγάλο ποσοστό των ήδη εργαζόμενων θα χρειαστεί να επανεκπαιδευτεί προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Υπό το πρίσμα αυτό, οι τεχνολογικές εξελίξεις μπορούν να αποτελέσουν μοχλό εξάλειψης των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιοχών, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και στη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Σχετικά με το πρόγραμμα EXIT
Το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα EXIT έχει ως στόχο να διερευνήσει τα αίτια και των επιπτώσεις των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων εντός και μεταξύ περιοχών της Ε.Ε. που συχνά αναφέρονται ως «λιγότερο ανεπτυγμένες», καθώς και να προτείνει τρόπους αντιμετώπισης αυτών των ανισοτήτων. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν επτά πανεπιστήμια και τέσσερις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών από συνολικά οκτώ χώρες.
ℹ️ Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.exit-project.eu ή να επικοινωνήσετε με το ΚΜΟΠ ([email protected], 2103637547).
