Έρευνα από τo KMOΠ και το ευρωπαϊκό έργο META-MUSEUM αποκαλύπτει τι αναζητούν, τι φοβούνται και πού εστιάζουν οι επισκέπτες των μουσείων.
Μπορεί η πολιτιστική κληρονομιά να προσφέρει κάτι περισσότερο από γνώση; Μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο ενσυναίσθησης και προσωπικής σύνδεσης μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει;
Σε αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει η πρόσφατη μελέτη που πραγματοποίησε το KMOΠ, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ερευνητικής πρωτοβουλίας “META-MUSEUM”. Η έρευνα ανέλυσε πώς αντιλαμβάνονται την πολιτιστική κληρονομιά τόσο οι ειδικοί όσο και το ευρύ κοινό, αναδεικνύοντας τον ρόλο των μουσείων και των πολιτιστικών οργανισμών στη σύγχρονη κοινωνία.
Η έρευνα στηρίχθηκε σε μικτή μεθοδολογία (συνδυασμός ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων), με 16 συνεντεύξεις από επαγγελματίες του χώρου (μουσειολόγους, ψυχολόγους, νευροεπιστήμονες κ.ά.) καθώς και 176 απαντήσεις πολιτών από 20 ευρωπαϊκές χώρες στο πλαίσιο διαδικτυακής έρευνας. Οι τέσσερις βασικοί άξονες της έρευνας ήταν: η σημασία των πολιτιστικών εμπειριών, οι προσδοκίες των επισκεπτών, οι σύγχρονοι φόβοι και ανησυχίες, και η ανάγκη για σύνδεση.
Πολιτισμός και καθημερινότητα
Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι πολιτιστικές εμπειρίες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής για πολλούς Ευρωπαίους. Το 73,8% των ερωτηθέντων βαθμολόγησε τις πολιτιστικές εμπειρίες ως ιδιαίτερα σημαντικές (8/10 και άνω), ενώ το 31,7% τις χαρακτήρισε «απολύτως απαραίτητες». Για πολλούς, η επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι απλώς ευχάριστη δραστηριότητα, είναι θεμέλιο της προσωπικής και κοινωνικής ευημερίας.
Τι προσδοκά το κοινό από την επίσκεψη του σε ένα μουσείο;
Η γνώση είναι ακόμα βασικός στόχος: το 90,7% επιθυμεί να διευρύνει τους ορίζοντές του, ενώ το 67,2% επιδιώκει να γνωρίσει σε βάθος την πολιτιστική κληρονομιά. Ωστόσο, σημαντικό ποσοστό αναζητά και κάτι περισσότερο: το 57,4% θέλει να νιώσει σύνδεση με ένα ευρύτερο σύνολο, ενώ δεν λείπει η ανάγκη για αναψυχή (42,6%) και απόδραση από την καθημερινότητα (42,1%).
Από την άλλη μεριά, μόλις το 25,7% δήλωσε ενδιαφέρον για διαδραστικές εμπειρίες, γεγονός που υποδηλώνει ένα κενό στις υφιστάμενες υπηρεσίες, αλλά και ευκαιρία για καινοτομία στη μουσειακή εμπειρία. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι τα μουσεία παραμένουν εκπαιδευτικοί χώροι, με τον ρόλο τους να διευρύνεται προς την ψυχική και κοινωνική ενδυνάμωση.
Ποιοι είναι οι κύριοι φόβοι και ανησυχίες των επισκεπτών σήμερα;
Μια πρωτότυπη πτυχή της μελέτης ήταν η καταγραφή των συγχρόνων φόβων και ανησυχιών των επισκεπτών. Οι μεγαλύτερες ανησυχίες – με κλίμακα από το 1 έως το 10- που εντοπίστηκαν αφορούν:
- Παγκόσμιος πόλεμος (7,6)
- Κλιματική αλλαγή (7,1)
- Οικονομική ανασφάλεια (6,4)
- Ανισότητες (6,4)
- Μέλλον των παιδιών (6,2)
Οι προσωπικοί φόβοι, όπως η μοναξιά (4,5) και οι διαπροσωπικές σχέσεις (4,7), καταγράφηκαν σε χαμηλότερα επίπεδα, δείχνοντας πως οι συλλογικές κοινωνικές απειλές απασχολούν περισσότερο. Σε αυτό το πλαίσιο, τα μουσεία μπορούν να αποτελέσουν χώρους αποφόρτισης, ενσυναίσθησης και συλλογικής ενδυνάμωσης.
Σύνδεση: Η λέξη-κλειδί για το κοινό
Η ανάγκη για σύνδεση αναδεικνύεται ως καταλυτική: το 62,3% αναζητά βαθύτερη ανθρώπινη σύνδεση όταν επισκέπτεται ένα μουσείο, το 49,2% επιθυμεί να συνδεθεί με την προσωπική και οικογενειακή του ιστορία, ενώ το 42,6% με την εθνική και πολιτιστική του ταυτότητα. Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν τον καθοριστικό ρόλο της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ενίσχυση της ενσυναίσθησης, της ταυτότητας και της κοινωνικής συνοχής.
Το μουσείο ως μέσο ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο
Ο σύγχρονος ρόλος των χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς ξεπερνά την έννοια της ψυχαγωγίας. Σήμερα, οι επισκέπτες αναζητούν εμπειρίες που έχουν προσωπική απήχηση, συναισθηματική ουσία και κοινωνική αξία. Στο πλαίσιο αυτό, οι χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, καλούνται να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στον ρόλο τους ως πυρήνες μάθησης, στοχασμού, κοινωνικής συνοχής και ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης.
Το τελικό ερευνητικό αποτέλεσμα του META-MUSEUM που αναλύει, υπό το πρίσμα της νευροεπιστήμης, τη συμβολή των πολιτιστικών χώρων στην ατομική και συλλογική ευημερία θα δημοσιευθεί σύντομα, περιλαμβάνοντας συγκεκριμένες προτάσεις και κατευθύνσεις πολιτικής για επαγγελματίες του πολιτισμού αλλά και για τους φορείς κοινωνικών πολιτικών.
Εγγραφείτε στο ενημερωτικό δελτίο του ΚΜΟΠ για να λάβετε την έρευνα. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε μαζί μας στο [email protected] ή στο 210-3637547.